,,Cena geniuszu”, to powieść autorstwa Agathy Christie (pseudonim Mary Westmacott). Pierwotnie książka ukazała pod tytułem ,,Chleb olbrzyma”. Jakie wrażenia wywarła na mnie obyczajowa proza niekwestionowanej królowej kryminału? Zobaczmy.
Głównym bohaterem jest Vernon, mieszkający w pięknej posiadłości Abbots Puissants. Poznajemy go, kiedy jest humorzastym kilkulatkiem. Otaczają go lamentująca matka, uciekający się do zdrad ojciec i nianie, które zmieniają się tak często, jak nastrój Vernona.
Życie chłopaka komplikuje się, kiedy ojciec traci życie na wojnie, a nieudolna matka nie potrafi podjąć rzeczowych decyzji w sprawie majątku.
Vernon wraz z kuzynką Joe, zaprzyjaźniają się z Sebastianem, synem bogatych Żydów. W trakcie wspólnego dorastania powstaje między nimi mocna więź, która w przyszłości będzie wpływać na podejmowane decyzje.
,,Cena geniuszu” to bardzo wciągająca powieść o miłości i przyjaźni, oraz konwenansach, będących przyczyną wielu problemów. Autorka, w na pozór lekkiej obyczajowej historii, wskazuje na rozwarstwienie społeczne, ale i rosnący w siłę (ale wciąż słaby) feministyczny ruch, któremu poddaje się Anglia w pierwszej połowie XX wieku. Mimo że kobiety podejmują pracę zarobkową, czują zależność od mężczyzn i kwestia wyjścia za mąż nadal pozostaje dylematem majątkowym.
,,Jest moim jedynym dzieckiem i to chyba oczywiste że chciałabym dla niej kogoś, kto otoczy ją opieką, luksusem i da wszystko, co najlepsze.”
Vernon dość późno odkrywa swoje zamiłowanie do muzyki, ale to właśnie jej chce się poświęcić zawodowo. Sztuka w ogólnej opinii, nie jest statecznym zajęciem i wybrance Vernona trudno zachować spokój, wobec decyzji, którymi raczy ją ukochany. Co okaże się silniejsze: miłość czy rozsądek?
Autorka ze znaną sobie dbałością, przedstawia otoczenie głównych bohaterów. Buduje pełnokrwiste, przekonujące postacie. Z zaciekawieniem śledzi się losy bohaterów, bo narracja jest płynna i przejrzysta, a fabuła ciekawa, barwna i pełna nieoczekiwanych zwrotów akcji. Tu nie ma miejsca na nudę. Autorka dba o to, aby czytelnik poczuł, jak skomplikowane potrafią być stosunki międzyludzkie, jak gorzka potrafi być prawda, jak trudno uciec od pasji, która w demoniczny sposób wchodzi w głowę i utrudnia racjonalne myślenie.
,,Czasem proces twórczy wpędzał go w rozpacz, a czasem świadomość, że jakiś drobny fragment mu się udał, napełnia go euforią i poczuciem boskiej wręcz potęgi.”
Fabuła powieści kręci się wokół osoby Vernona, ale czy na pewno? Agatha Christie znakomicie wykorzystała jego osobę, aby ukazać przeróżne postawy kilku kobiet. W zawoalowany sposób przedstawia postawę dwóch matek – jednej przedsiębiorczej, pewnej swojego zdania i drugiej, roztrzepanej i niepotrafiącej podjąć żadnej decyzji bez radzenia się osób trzecich. Autorka zwraca też uwagę, jak różnie potrafią zachować się zakochane kobiety i jak różne potrafią mieć motywy w obliczu tej samej sytuacji. Jedna jest wyrachowana, druga charakteryzuje się oddaniem. Ten kontrast postaci odzwierciedla społeczność, w której żyje główny bohater i być może ten sam kontrast kształtuje jego wyidealizowane postrzeganie świata i swojej przyszłości. Trudno ocenić, czy jego naiwność i wrażliwość to kwestia wychowania, czy talentu, którym został obdarowany.
Ta powieść, znakomicie ukazuje, jak łatwo stracić racjonalne postrzeganie świata w chwili, twórczego opętania. Jak niewiele się liczy, kiedy wizja arcydzieła jest na wyciągnięcie ręki.
Podobnie, jak inne powieści Agathy Christie, ,,Cena geniuszu” to dopracowana w szczegółach, przemyślana historia o przyjaźni i miłości, oddaniu i zawodach, rozstaniach i powrotach. Sukcesach i rozczarowań. Ambicjach i pracy, która nie zawsze przynosi oczekiwane efekty.
Zachęcam do przeczytania ,,Ceny geniuszu”. Ta powieść pochłonęła mnie bez pamięci i pozostawiła w stanie czytelniczego upojenia.
Źródło cytatów: Agatha Christie, Cena geniuszu, tłum. Maciej Grabski, Wydawnictwo Dolnośląskie, Poznań 2017.